باشگاه تاب آوری (Resilience Club): سلامت خانواده سازه ای یکپارچه و منسجم است که اجزای آن همبسته و همپوشان هستند. توصیه و تأکید بر همزمانی، هماهنگی و یکپارچگی حمایتها و مداخلات است. به ویژه در خصوص زنان سرپرست خانوار این موضوع بسیار حایز اهمیت است که با مثلت (زن، سرپرست، خانوار) مواجه هستیم.
که حداقل میتواند تداعی کننده تربیت، عاطفه، مدیریت، سلامت و اقتصاد باشد.
توجه افراطی و یک جانبه به هرکدام از مولفه ها به نوعی برهم زدن تعادل و بد از بدتر کردن اوضاع و احوالات مددجو خواهد بود و طبعاً دارای پیامدهای ناخوشایند است.
هر آسیب و صدمه ای بر اساس روند طبیعی خود و بر اساس منطق تاب آوری راه التیام و بهبودی را پیش رو دارد و فقط کافی است اندکی هم مراقبت و مرهم از راه برسد.
اما هشدار که آسیب دیدگان خود منشاء آسیب خواهند بود اگر به امداد و مداوا قدمی برنداریم.
توصیه یا تأکید بر یک برمولفه خاص در حوزه زنان سرپرست خانوار بدون نیازسنجی دقیق و توجه به بافتار و ساختار مخاطبان، چیزی شبیه آب در هاون کوبیدن است.
و آنچه را تداعی میکند داستان فیلی در تاریکی است.
من بر اقتصاد خانوار تأکید میکنم، نفر بعدی بر مهارتهای زندگی، دیگری بر هیجانات و نگرش مثبت و آن دیگر بر سقف شیشه ای و خود ناتوان انگاری و … این جریان کماکان ادامه دارد.
بیایید یک قدم به عقب برگردیم، ما در حال تولید (زن سرپرست خانوار) هستیم.
افزایش آمار طلاق، اعتیاد و تصادفات رانندگی گواهی میدهند که این روند شتاب بیشتری هم بخود گرفته است.
دقیقاً به همین شکل و از سوی دیگر در حال تولید (کارتن خواب) هم هستیم.
حالا بیایید بر سر لفظ جمع آوری یا ساماندهی، اقتدارافزایی یا توانمندسازی، جدل آکادمیک بر پا کنیم.
آنجا که نمیدانیم در آینده با چه آسیب و صدمه ای مواجه خواهیم شد کلام روشن و کارآمد تقویت تاب آوری است.
توسعه تاب آوری اجازه نمیدهد شرایط بد، نتیجه بد رقم بزند، قطعیتی در این مسأله وجود ندارد که هر جا شرایط بد بود نتیجه هم بد باشد. چه بسیار نتایج درخشان که در شرایط نا مساعد و پر تنش بدست آمده است.
و اما یکی دیگر از مباحث در حوزه توانمندسازی زنان سرپرست خانوار مسأله سازمان یا سازمانهای متولی است.
دو نگرش عمده در این عرصه شکل گرفته و قابل اشاره است:
الف) قدرت موجب تمرکز است و بهتر است یک سازمان بطور مشخص و شفاف مأمور و متولی مختص این امر باشد.
ب) تنوع در سازمانهای متولی سبب هم افزایی و رقابتی کردن فضای خدمت است و چه بهتر که از مجموعه توانایی ها و دارایی ها در همه سازمانهای دولتی و غیر دولتی بهره ببریم.
همانگونه که ملاحظه میگردد یک دیدگاه بر تفرد و دیگری و بر تعدد تأکید دارد اما اجازه بفرمایید گزینه (هیچکدام) و (هر دو) را نیز به مجموعه راهکارها اضافه کنیم.
چرا که در حقیقت این (چگونگی عملکرد) است که اهمیت دارد و در واقع این که ما چه کاری را انجام میدهیم یک مسأله است و این که همان کار را چگونه انجام میدهیم مسأله دیگری است. به نظر میرسد چگونگی عملکرد در امداد اجتماعی مسأله اصلی و بسیار مهم ماست.
روشنی و شفافیت در شرح وظایف، مرزبندی دقیق حوزه اثر هر دستگاه در انجام وظایف و مأموریت های محوله در این خصوص میتواند سبب ارتقاء کیفیت خدمات باشد.
اثر بخشی هر نظریه را در ارتقاء کیفیت زندگی، مددکاری تعیین میکند، همانگونه که قدرت یک اسلحه در میدان جنگ مشخص میشود و شفابخشی یک دارو در مقابله با بیماری.
قدرت تاب آوری، قدرت بازیابی و بازسازی در شرایط نامساعد است، لذا ضرورت دارد آشنایی با این سازه روانشناختی که از قضا ابعاد اجتماعی قابل توجهی نیز دارد به فراخور مورد توجه قراربگیرد.
محمدرضا مقدسی / مدرس و پژوهشگر تاب آوری
از سری مقالات و یادداشتهای توانمندسازی زنان سرپرست خانواده
